Terecht stelt Martin Hetebij in zijn boek 'Macht en politiek handelen in organisaties' dat iedereen in een organisatie te maken krijgt met macht en politiek wanneer je de besluitvorming wilt beïnvloeden. En wie wil dit nou niet? Wie heeft geen anderen nodig om zijn of haar werk te doen? We weten allemaal uit ervaring hoe lastig het soms is om in de flexibele en platte organisaties van vandaag je projecten of opdrachten te realiseren.

In navolging van de Amerikaanse psycholoog Clare Graves beschouwen Hans Versnel en Hans Koppenol ieder mens als een vat vol tegenstrijdigheden die voortkomen uit tegenstrijdige waarden. De ontwikkelingslijn van een kind doorloopt een waardespectrum van paars (veiligheid), naar rood (snelheid), naar blauw (zekerheid), naar oranje (competentie), naar groen (groepsgevoel), en tot slot naar geel (intellectuele vrijheid) en soms turkoois (mondiaal / holistisch). 

Het is een cliché, maar nog altijd mislukt naar schatting zeventig procent van alle veranderpogingen. Nu mislukt er wel meer in het leven - dertig procent van de huwelijken, vele (IT-)projecten, even zovele fusies, of kostbare reclamecampagnes - maar elke poging om de faalratio te reduceren, is meegenomen. Zeker waar het verandering aangaat, omdat de impact ervan zo groot is. In het boek Dynamics of Organizational Change and Learning, onder redactie van Jaap Boonstra, wordt verandering door een keur aan internationaal gerenommeerde managementwetenschappers (onder andere Karl Weick, Robert Quinn, Chris Argyris, Klaus Doppler, en Luc Hoebeke) met chirurgische precisie ontleed. Het resultaat is geen serie checklists of pasklare antwoorden, maar wel een fraaie collectie veranderprincipes en inzichten in de dynamiek achter elke verandering. Het is daarmee een boek geworden voor de senior veranderaar, iemand die in staat is om permanent te reflecteren op zowel acties als resultaten. Dat reflecteren is overigens een absolute voorwaarde, want verandering heeft de hinderlijke neiging telkens mee te veranderen.

Zeventig procent van alle veranderprogramma's mislukt of bereikt de gestelde doelen niet. Volgens auteur en redacteur Jaap Boonstra van het internationale handboek 'Dynamics of organizational change and learning' komt dit omdat er nog steeds naïef vanuit wordt gegaan dat veranderen betekent 'gaan van de ene stabiele situatie (voor de verandering) naar een volgende stabiele situatie (na de verandering)'. Vandaar dat 'verandermanagement' zich zo inspant om beide situaties zo éénduidig mogelijk te maken. Volgens Boonstra is dit een illusie. Bij complexe veranderingen is een ambigue en onstabiele startsituatie, met ambivalente vraagstukken en slecht gedefinieerde problematiek, een gegeven waar het veranderproces van uit moet gaan. Omgaan met ambigue situaties en ambivalente vraagstukken vereist interactief leren, vandaar de koppeling tussen de dynamiek van organisatieverandering en leren in de titel van dit handboek.

Binnen het grote domein van uitbesteden neemt facility management een bijzondere positie in. Natuurlijk hebben we ook hier te maken met het uitbesteden van diverse taken en verschillende werkzaamheden, maar die zijn vaak zo rudimentair dat het etiket outsourcing er niet op wordt geplakt. Waarschijnlijk omdat het bij facility management gaat om diensten die zelden kritieke bedrijfsprocessen raken. Het zal iedereen weinig uitmaken wie het kantoor schoon houdt, de catering verzorgt, of de post verzorgt. Zolang het maar gebeurt. Er zijn dan ook weinig boeken die facility management als onderwerp hebben, in de meeste gevallen is het slechts een hoofdstuk in binnen een groter geheel. Uitzonderingen zijn Leiderschap in service van Rinus Vader dat bedoeld is voor managers van organisaties die facilities leveren, en De vele gezichten van facility management van Wessel Ytsma. Dit boekt is interessant voor een bredere doelgroep, van leverancier tot inkoper, omdat het duidelijk laat zien deze bedrijfstak volwassen wordt. Vooral de trend richting main contracting kan voor inkopers reden zijn om de bestaande contracten te herzien.

De titel van het boek deed mijn wenkbrauwen fronzen: 'Excuses voor het ongemak' met als ondertitel 'de vele gevolgen van klantgericht organiseren'. Excuses voor het ongemak bij klantgericht organiseren botst in mijn gedachte. Klantgericht organiseren voorkomt juist ongemak is mijn geloof. Dus helemaal geen excuus. De achterpagina geeft aan dat het boek stof tot nadenken biedt aan iedereen die professioneel met dienstverlening bezig is. Ik besluit om het boek te gaan lezen.

Een collega komt bij u met een probleem. 'Laat maar', zegt u. 'Ik doe het zelf wel, dat gaat sneller.' Dat doet u één keer, en nog een keer, maar de collega staat binnen de kortste keren weer aan uw bureau, met weer eenzelfde soort probleem. Andere collega's hebben gehoord dat u problemen zo snel oplost. Zij komen nu ook geregeld langs. En u heeft het al zo druk... 

Communicatie is typisch zo’n woord dat in een paar jaar tijd een verstild woord geworden is. We hebben het erover, maar doen het zelden. We communiceren communicatie zou je bijna kunnen zeggen, zonder echt te communiceren. Een mooi voorbeeld, hoewel onbedoeld, is de forse toename van het aantal managers in diverse sectoren, vooral onderwijs en zorg. Waar de arts het heeft over patiënten, daar spreekt de manager over volume, of eenheden. Het resultaat is voorspelbaar: onbegrip, leidend tot irritatie. In een uitzending van Netwerk zegt een chirurg dan ook dat veel, uitdrukkelijk niet alle, fricties tussen professional en manager wat verzacht zouden kunnen worden als men dezelfde taal zou spreken. ‘Wij hebben het nog altijd over patiënten, maar een manager heeft het over een productieparameter, over regiovisie en productie die geleverd moet worden. Daar krijg ik tintelingen van. Maar ik denk niet dat ze ons bewust het leven moeilijk willen maken, het is denk ik en communicatieprobleem.’ Misschien is het boek Managementverhalen voor communicatie van Berenschot een aardige inspiratiebron.

In een tijd waarin zo'n beetje elke manager, bestuurder en wetenschapper het over 'innovatie' heeft, verwacht je een reeks aan Nederlandstalige handboeken over dit onderwerp. Niets is minder waar. Wie recente literatuur over innovatie zoekt, vindt ofwel glossy boekjes met ronkende woorden, ofwel gortdroge werken vol theorieën. 'Innoveren: begrippen, praktijk, perspectieven' is degelijk zonder saai te zijn en biedt relevante informatie over het wat, hoe en waarom van innovatie in bedrijf en beleid.

'Het Doel' van Eliyahu Goldratt is het bekendste boek waarin de schrijver zijn Theory of Constraints (theorie van beperkingen) uit de doeken doet. In romanvorm wordt de lezer meegenomen in het zoekproces van de hoofdpersoon om zijn productiebedrijf van een naderende sluiting te behoeden.